مسعود عربشاهی
مسعود عربشاهی زادۀ سال 1314 در تهران است. او مانند بسیاری از نقاشان نوگرای هم‌نسل خود از فارغ‌التحصیلان دانشکدۀ هنرهای تزئینی بود و از جمله شاگردان حسین کاظمی و شکوه ریاضی بود. او به جز نقاشی در زمینۀ ساخت سازه‌هایی با سفال و گچ، معماری داخلی و سرامیک نیز فعال بود. عربشاهی نخستین نمایشگاه انفرادی خود را در سال 1343 برگزار کرده و این نمایشگاه نام او را به عنوان یکی از پیروان مکتب موسوم به سقاخانه ثبت کرد. مکتبی که اصولش پیوند سنت کهن هنر ایران با هنرهای مدرن جهانی بود. عربشاهی در تمایز با سایر نقاشان سقاخانه‌ای، بیشتر به هنرها و ادبیات ایران پیش از اسلام علاقه نشان داده و در بسیاری از آثار این علاقه نمود یافت. مواد و محمل‌های نقاشی عربشاهی تحت تأثیر رشتۀ دانشگاهی‌اش یعنی معماری داخلی بسیار متنوع بود: چوب، آلومینیوم، بوم، گل و گچ، نخ و بند و غیره. این محمل‌ها و تکنیک‌ها در کنار مادۀ محتوایی آثار عربشاهی دارای اهمیت بسیار هستند. با توجه به اثرپذیری ژرف عربشاهی از نقش‌های ایران کهن و ادبیات این دوران به ویژه ادبیات اوستایی است که سال 1357 فیروز شیروانلو با نظارت خود هنرمند کتابی به نام اوستا چاپ می‌کند که چهار زبانه بوده و هر متن اوستایی به یک نگارۀ عربشاهی مربوط شده و لذا روایت ادبی با روایت هنری در پیوند قرار می‌گیرد، گفتنی است این کتاب با نظارت زنده‌نام آقای دکتر بهمن سرکاراتی استاد زبان اوستایی با متن اصلی تطبیق شده و لذا با نوعی فعالیت پژوهشی، تخصصی و هنری مواجه هستیم.این کتاب در زمان خود و اکنون در زمرۀ معدود کتاب‌های معدود در پیوند بین هنر و روایت است. در سال‌های پس از انقلاب، عربشاهی مدتی را در کشورهای دیگر گذرانده و در دهه هفتاد به ایران بازگشت و در کنار نمایشگاه‌های نقاشی به ساخت سازه‌ها و نقش‌برجسته‌هایی پرداخت که جز مهم‌ترین سازه‌های هنری تهران هستند. نگاه مسعود عربشاهی به سازه و ساخت مصالح نیز گویی تحت تأثیر مستقیم نقش‌برجسته‌ها و کتیبه‌های ایران کهن است، عربشاهی از این سازه‌ها الهام گرفته، نگاره‌های شرقی را در آثارش نشانده، اما شیوۀ بیان او در امتداد شیوه‌های هنر مدرن جهانی است. گفتنی است سطح روایی نقاشی‌های عربشاهی اگر چه یادآور شیوۀ هنر انتزاعی است ولی استفاده از عناصر ریاضی و هندسی، ترکیب رنگ و مواد گوناگون، ایجاد عنصری مرکزی برای بیان ( همچون نقش فره یا فروهر در بعضی آثار)، علائم و نشانه‌های متفاوت برگرفته از نقش‌های کهن و غیره موجب ساخته شدن نوعی روایت می‌شود که نه انتزاعی صرف و نه فیگوراتیو است.
سهراب احمدی
